Hifanakalo antotam-baovao, manomboka anio, ny minisiteran’ny Jono sy ny toekarena manga (MPEB) ary ny Global Fishing Watch amin’ny alalan’ny ny fitsirihana ara-zanabolana ny tontolo an-dranomasina. Hanampy amin’ny fananana ireo jery todika mahakasika ny antontam-baovao nanomboka ny taona 2012 ka hatramin’izao ity fiaraha-miasa ity. Noho izany, «hahafahana mijery ny zavatra nataona sambo iray eto an-toerana ao anatin’ireo vanim-potoana voalaza etsy ambony izao fifanaraham-piara-miasa izao», hoy ny minisitry ny Jono sy ny toekarena manga, afakomaly, nandritra ny atrikasa fanombohana ity fiaraha-miasa ity teny Alarobia. Noho izany, hifameno amin’ny fitsirihana an-dranomasina ataon’ny sambo malagasy ny fitsirihana ara-zana-bolana ataon’ireo mpiara-miombon’antoka indrindra ahahafahana manara-maso ny fari-dranomasin’i Madagasikara.
Ankoatra izay, hifanome tanana ihany koa ny firenena rehetra hamahana ny jono tsy manara-dalàna, tsy voambara ary tsy voafehin-dalàna (pê­che INN). Marihina fa mahatratra hatrany amin’ny 700 isan’andro ny sambo mandalo ny fari-dranomasin’i Madagasi­kara ka tokony ho fantatra avokoa ny asa ataony mba hisorohana ny fanararaotana. Tombony ho antsika ny fananany fari-dranomasina midadasika azo trandrahana ho fampiroboroboana ny toekarna. Mandray anjara 7% amin’ny harinkarena faobe rahateo ny jono sady kitro ifaharan’ny fampandrosoana ka tokony trandrahana sy arahi-maso manokana.

Henintsoa H.

Hotanterahina any Kigali Rwanda, manomboka rahampitso hatramin’ny talata ho avy izao, ny fihaonamben’ny tanora eto Afrika, “Youth Connekt Africa Summit 2024”. Mahatratra 33 ny firenena mandray anjara, anisan’ izany i Madagasikara. Tanjo­na amin’ny hetsika ny hiresahana betsaka kokoa ny hoavin’ ny tanora eto Afrika.
Araka ny vaovao voaray, omaly, efa nigadona any an-toerana, ny delegasiona malagasy izay tarihin’i Marson Moustapha Abdulah, minisitrin’ ny Tanora sy ny Fanatanja­hatena (MJS). Nilaza ity farany fa, zava-dehibe ho an’ny Malagasy ny hetsika tahaka itony. Tafiditra anaty veliranon’ ny filoham-pirenena, Rajoeli­na Andry, rahateo ny fampandrosoana ny tanora. Ankoatra izay, manana mpilaravinahitra avy ao Rwanda, mandray anjara amin’ny fihaonambe i Madagasikara. Marihina fa, anisan’ny ady sisika hataon’ny delegasiona malagasy any an-toerana ny mba hampiantranoan’i Madagasikara ny hetsika amin’ny taona 2025.
Ampatsiahivina fa efa nanomboka ny taona 2012, ny tanora malagasy no niatrika ity hetsika lehibe eto Afrika ity

Fitia Randria

Hotanterahina eto Madagasikara ny 14 ka hatramin’ny 22 novambra ho avy izao, ny fiadiana ny ho tompondakan’ny ranomasimbe indianina, ho an’ny ekipa tompondaka taranja handball (CCCOI 2024). Firenena 8 no handray anjara amin’izany, i Mada­ga­si­ka­ra mpampiantrano, i Maurice, i Seychelles, i Co­mo­res, i Mayottes, i Rodrigues, i Djibouti ary i La Réunion.
Nanomboka ny 5 oktobra ao amin’ny Lapan’ny fanatanjahantena Mahamasina ny fiadiana ny tompondakan’i Madagasikara, taranja ady totohondry 2024. Ny sokajy “Jeunes” no nanombohana ny fifaninanana izay mbola mitohy hatramin’ny anio izany.
Nanomboka omaly, 6 novambra ary hitohy hatramin’ny 16 novambra izao, ny fiadiana ny tompondaka maneran-tany, taranja Jiu-jitsu Breziliana, izay hatao any Abu Dhabi. Tsiahivina fa 15 mianadahy no misolo tena an’i Madagasikara amin’ity fifaninanana ity, izay efa tonga any an-toerana ny ankamaroany.
Notanterahina ny talata lasa teo, manerana an’i Eoropa ny andro fahefatra hiadiana ny ho tompondaka, taranja baolina kitra “Ligue des champions”. Nitranga ny tsy nampoizina, ekipa goavana roa no resy. Anisan’izany ny Real de Madrid, lavon’ny AC Milan tamin’ny isa mazava, 3 no ho 1 ary ny Manchester City niondrika teo anatrehan’ny Sporting, 4 no ho 1.

Miditra amin’ny andro faha­telo, anio, eny amin’ny Lapan’ ny fanatanjahantena Mahama­sina, ny fiofanana “Cours des Entraîneurs FIVB niveau 1”, taranja volley-ball. Miisa 45 ireo mpanazatra manaraka izany, ka manana solontena avokoa ny ligim-paritra rehetra. Raza­fin­jatovo Honoré, Malagasy mpampiofana iraisam-pirenena no no­tendren’ny FIVB (Fédé­ra­tion Internationale de Volley-ball) hampiofana. Hentitra izy ary nanamafy fa mila manaja ny fitsipika mifehy mandritra ny fiofanana ireo mpiofana. Zava-dehibe ity fiofanana ity satria tafiditra amin’ny fampivoarana sy fampandrosoana, izay tokony ho fantatry ny mpanazatra no zaraina mandritra ny 5 an­dro. Tanjon’ny FIVB, hoy hatrany i Honoré, ny hifanakaikezan’ ny fahaiza-manao ho an’ireo aty amin’ny Nosy rahavavy sy manerana an’i Afrika. Betsaka no naniry handray anjara tamin’ izao fiofanana izao, hoy kosa ny filohan’ny FMVB, Raharimalala Léa, fa ireo 45 ireo no hita fa tena vonona. Antenaina, hoy izy, fa hanana teknisiana maro isika aorian’izao fiofanana izao. Tsiahivina, manodidina ny 100 eo no manana ny diplaoma “Niveau 1” saingy vitsy no mampihatra ny norantovina.

Mi.Raz

Notsaraina tao amin’ny sampam-pitsarana ambony misahana ny ady heloka be­vava Toamasina, omaly, ny antontan-taratasin’ady laharana faha-179-Toa/23, momba ny fanafihana mitam-piadiana tao Ambohijafy Toamasina, ny alin’ny 12 febroary 2023. Voarohirohy tamin’izany ny jiolahy iray. Lasany ny moto an’ny raim-pianakaviana iray. Andian-jiolahy nirongo basy sy antsy no nisakana ilay raim-pianakaviana sady nandrahona tamin’ny basy mba hidina avy eo ambony moto, tamin’io fotoana io. Nam­baran’ilay voaroba nandritra ny fotoam-pitsarana ny mo­mba ilay jiolahy izay somary nampiahiahy ny mpitsara mpanao famotorana izany. Nohamafisin’ny mpampanoa lalàna ambony, nandritra ny adihevitra, fa manana antontan-taratasin’ady miisa telo manenjika ny voampanga iray amin’ireo telo lahy. Anisan’ izany ny raharaha fitifirana nahafaty polisy ny zoma 28 oktobra 2022. Nomelohin’ny fitsarana asa an-terivozona 5 taona an-tranomaizina io jiolahy iray io raha raharaha momba ny halatra moto ny roa hafa. Matetika ny olona iharan’ny fanafihana no rahonan’ireo jiolahy mba hiondrika ka tsy hijery ny tarehin’izy ireo. Efa hariva anefa ny andro nandritra io fanafihana io ka nambarany tamin’izany fa tsy tadidiny ny endrik’ireo olon-dratsy. Nanda ny fiampangana azy rahateo ireo olon-dratsy nandritra ny fifandaharana teo anoloan’ny fitsarana. Vokany, taorian’ny adihevitra, nafahana am-pisalasalana ny jiolahy voampanga tamin’ity raharaha ity.

Sajo

Notanterahina omaly, ny fifidianana filoham-pirenena ao Etazonia. I Kamala Harris, avy amin’ny antoko Demokraty sy i Donald Trump, avy amin’ny antoko Repoblikanina no mifaninana amin’izany fifidianana ho filoham-pirenena izany. Amin’ny ankapobeny, mbola miovaova hatrany ny fironana mahakasika ny valim-pifidianana. Efa nanambara kosa ny avy amin’ny antoko Repoblikanina fa nisy ny fanaovana hosoka nataon’ny avy amin’ny antoko demokraty tao anatin’ny zo­tram-pifidianana. Marihina fa tsy ny vahoaka mivantana no mifidy ho an’ny ao Etazonia mandritra ity fifidianana ity fa ireo senatera eo anivon’ny kongresy. Mafampana ny toe-draharaha ao Etazonia anatin’izao zotram-pifidianana filoham-pirenena izao. Mifan­danja ary tena samy mbola ao anatin’ny fifaninanana tanteraka ny roa tonta na dia mitarika aza i Kamala Harris, raha ny teny anivon’ireo fanjakana fito anisan’ny manan-danja no nojerena. Anisan’izany i Ne­vada, North Carolina, Wis­consin, Georgia, Pennsyl­vania, Michigan ary Arizona. Mila farafahakeliny vatom-pifidianana 270 amin’ny 538 ny kandidà iray mba hahalany azy ho filoham-pirenena. Ny kongresy no manapaka ny voka-pifidianana raha tsy misy kandidà mahatratra io maro anisa io.
Efa nanomboka omaly hariva ny fanisam-bato, vinavinaina hivoaka afaka andro vitsy hatramin’ny herinandro kosa ny voka-pifidianana, miankina amin’ny toe-java-misy. Mety haharitra andro maromaro izany vao hivoaka raha maro ireo vato amin’ny alalan’ny paositra. Mety haharitra herinandro maro kosa izany raha toa ka misy ny fitoriana sy fitarainana eny anivon’ireo fanjakana manan-danja.

Lin

Lany tsy nisy nitsipaka ny tetikasa Fly Over teny amin’ny Antenimieram-pirenena, omaly. Miisa roa ny fihodinan-dalana « Fly Over », ka eny Anosi­zato ny iray, ary eny amin’ny toby fitaterana Maki Ando­ha­tapenaka ny faharoa. Manodidina ny 30 tapitrisa dolara ny asa, ka avy amin’ny Banky arabo ho an’ny fampandrosoana ny 28 tapitrsa dolara, ary an’ny fanjakana malagasy ny 3 tapitrisa dolara.

Hifanakalo antotam-baovao amin’ny alalan’ny fitsirihana ara-janabolana ny tontolo an-dranomasina aty amin’ny faritra andrefan’ny ranomsimbe Indianina ny minisiteran’ny Jono sy ny toekarena manga (MPEB) sy ny Global Fishing Watch. Hanampy amin’ny fana­nana ireo jery todika mahakasika ny antontam-baovao nanomboka ny taona 2012 ka hatramin’izao ity fiaraha-miasa ity.

Naranty tany Paris ny cacao sy ny sokola vita malagasy nandritra ny « salon du chocolat », ny herinandro teo. Nanandratra avo ny vokatra avy eto an-toerana sy eo amin’ny tsenam-barotra iraisam-pirenena ireo kaoperativa mpamboly sy mpanodina ary mpanondrana ireo vokatra ireo. Manosika sy mampirisika ny sehatra tsy miankina handray anjara amin’ny hetsika toy izao ny minisiteran’ny Fampiroboroboana ny indostria sy ny varotra.

Mbola lafo ny vidim-piai­nana eto Madagasikara tao anatin’ny telo volana fahatelo, taona 2024, raha ny namba­ran’ny Banky foiben’i Mada­ga­sikara (BFM). Tsinjony sady nohamafisiny tao anatin’ny fanadihadiana ara-toekarena nataony fa hihalafo hatrany izany eto amintsika ho an’ity taona 2024 ity. Nilaza ny go­vernoran’ny BFM, Andriana­rivelo Aivo, omaly, teny Antani­narenina fa: « 7,2% ny tahan’ ny sondrobidim-piainana ny volana marsa teo, niakatra ho 7,8 % ny volana aogositra, mbola voatazona ho 7,8% izany nandritra ny volana oktobra teo ». Vokany, mitotongana ny fahefa-mividin’ny isan-tokantrano. Mitotongana ihany koa ny vola malagasy sy ny dolara, ny 26 septambra teo, nisanda 5000,32Ar ny euro iray teo amin’ny tsena fifanakalozam-bola (marché interbancaire de devise) raha 4 530,48Ar kosa ny dolara.
« Miadana ny fihodin’ny toekarena ary tsy mbola feno ny fepetra tokony hanovan’ny BFM ny politikan’ny fitantanam-bola », hoy hatrany ny nambarany tanatin’ny tatitra izay nataony.
Nampiakarin’ny BFM ho 9,5% ny « taux des facilités de dépôt » nanomboka ny telovolana fahatelo ary 11,50% ny « taux des facilités de prêt mar­ginal » ho an’ireo banky eto an-toerana. Notazonina ireo taha ireo mandritra ny telovolana fahefatra farany amin’ity taona ity. Vinavinain’ny BFM hitombo hatrany amin’ny 8,2 % mantsy ny tahan’ny sondrobidim-piainana amin’ny faran’ny volana desambra. Anisan’ny antony nitazonan’ny BFM ny « taux de facilité permanente » amin’ny taha ankehitriny io.

Henintsoa Hani

Tsy nitsanga-menatra ny klioba mpikarakara tamin’ny andiany voalohan’ny fifaninanana “Fight Cage”, notontosaina teny amin’ny Kianja mitafon’i Mahamasina, ny faran’ny herinandro teo. Taranja Jiujitsu Breziliana, pancrace ary K1 no nitranga nandritra izany. Teo amin’ny Jiu-jitsu, voahosotra ho ekipa mendrika ny Guerreros, mpikarakara, ary azon’i Riano (Guerreros) sy i Tafita (Guerreros) ny teknisiana mendrika indrindra, teo amin’ ny sokajy ankizy sy olon-dehibe. Nandrombaka ny “fair-play” kosa ny Combat Club. Teo amin’ny vokatra kosa, nahazo ny fandresena teo amin’ny fifaninanana “équipe avancé” ny Chekmat, raha toa ka norombahin’ny Guerreros avokoa ny teo amin’ny “équipe débutant” sy ny “équipe enfant”. Nisy ihany koa ny fifaninanana «exhibition» ka na­hazo ny fandresena teo amin’ ny vehivavy, i Mitia (Chekmat). I Mathieu (Guererros) kosa no nandresy teo amin’ny lehilahy. Ady iraisam-pirenena tokana nitranga teny Mahamasina, ny teo amin’ny taranja Pancrace, izay nifandonan-dRazafinjato Totiana Rinho, tamin’ilay teratany Renioney, i Moussa.
Resy ity solontena ma­lagasy ity, izay nifaninana teo amin’ny sokajy latsaky ny 80kg.

Mi.Raz

Nifarana ny faran’ny herinandro teo, tany Mahajanga, ny fiadiana ny ho tompondakan’i Ma­da­gasikara, taranja Taekwondo WT. Nisongadina ny ligin’Analamanga, izay nandrombaka medaly volamena miisa 81. Hatramin’izao, ny fifaninanana nasionaly ihany no azon’ny Federasiona atao. Satria, tsy mbola nahazo ilay “code” iraisam-pirenena hahafahana mandefa atleta any amin’ny fifanintsanana iraisam-pirenena izy ireo.

Tontosa ny faran’ny herinandro teo, tany Fianarantsoa, ny fiadiana ny amboaran’i Madagasikara, latsaky ny 23 taona, taranja volley-ball. Nanao pao-droa indray ny ekipan’ny GNVB, izay voahosotra ho tompondaka teo amin’ny sokajy lehilahy sy vehivavy. Laharana faharoa kosa ny Bi’As sy ny ASI.

Tsy tafiala teto an-tanindrazana, ny zoma alina teo, ireo atleta malagasy hiatrika ny fiadiana ny ho tompondaka maneran-tany, taranja bodyblulding, hatao any Maldives, noho ny olana teo amin’ny fiaramanidina. Araka ny vaovao voaray, omaly izy ireo no saika hiainga indray saingy mbola tsy fantatra na lasa na tsia.

Hitohy anio ny fiadiana ny ho tompondakan’i Eoropa, taranja baolina kitra, “Ligue des Champions 2025”. Anisan’ny fihaonana tena andrasan’ny maro amin’izany, ny fifanandrinan’ny Real Madrid, Espagne, sy ny Ac Milan, Italie. Lalao hatao ao amin’ny Santiago Bernabeu Espagne, amin’ny 11 ora alina (ora any an-toerana).

Nankalazaina ny alahady lasa teo, teny Imamba, ny faha-12 taonan’ireo mpanohana sy mpiara-miasa amin’ny klioba Rugby club tanora Soavimasoandro (RCTS). Ho fanamarihana izany, notokanana tamin’ny fomba ofisialy, teny an-toerana, ny kianja basikety, izay sady afaka hilalaovana volley-ball sy handball ary ny mini-foot. Nambaran’ny filohany, Andrianarisoa Avotra, fa hivelatra amin’ny taranja hafa ny klioba mba ho fanomezana sehatra ireo tanora manana talenta hafa ankoatra ny rugby. Manana tetikasa hafa ihany koa ny RCTS ka anisan’ny lehibe indrindra ny fanamboarana ivontoeram-piofanana ho an’ireo tanora, mba hahafahan’izy ireo miantoka ny hoaviny, indrindra eo amin’ny tontolon’ny asa. Tsiahivina fa mitotaly 350 mianadahy ireo ankizy beazina ao ka 131 ny seniors, 67 lehilahy ary 64 vehivavy. Manana mpilalao 4 mirahavavy mandrafitra ny Makis ny RCTS dia i Veronique, i Elinah sy Vachilly ary i Sahoby. Tsara ny mampahafantatra fa tohanan’ny Rugby French Flair ny RCTS. Nanome voninahitra ny lanonana ny tale jeneralin’ny fanatanjahantena, nisolo tena ny minisitra.

Fitia Randria

Tsy afaka manohy ny diany intsony ny Akio de Madagascar, sokajy cadet, eo amin’ny fiadiana ny “IHF Trophy”, taranja handball. Faharesena fanindroany no azon-dry zalahy. Mbola lavon’i Guinée indray teo amin’ny andro faharoa ho an’ny fifanintsanana isam-bondrona.

Tsy mihiratra ho an’ny Akio de Madagascar, sokajy cadet, mihitsy ny masoandro eo amin’ny fiadiana ny “IHF Trophy”, taranja handball. Mbola resy fanindroany indray ry zalahy nandritra ny andro faharoa amin’ ny fifanintsanana ho an’ny sokajy “A”. Fihaonana notanterahina omaly, tany Ethiopie.

Lavon’i Guinée tamin’ny isa mazava, 43 no ho 22, ry zalahy. Vokatra mametraka ny Akio, eo amin’ny laharana farany ary mihintsana. Tsy niady mihitsy ny fihaonana fa nanantombo tamin’ny lafiny rehetra ry zareo gineanina. Lehibe teo amin’ny vatana, matanjaka eo amin’ny valim-panafihana ary nampanano sarotra ny Malagasy ny fiarovantena. Vao teo am-panombohana dia efa nitarika tamin’ ny isa 5 no ho 1 ny gineanina. Sahirana ry Felicien kapiteny sy ny namany tamin’ny rodorodo nataon’ireo boaikelin’i Guinée. Tsy nahita vahaolana mihitsy namakiana ny vodilaharana gineanina. Tetsy an-kilany, sesilany ny baolina matin’izy ireo ka vetivety foana dia lasa 8 no ho 1 ny isa teny amin’ny solaitrabe. Tombony ho an-dry zareo gineanina rahateo ny mpiandry tsatoby. Voasakany avokoa mantsy ny ankamaroan’ny tifitra nataon’ny Akio de Madagascar. Teo amin’ny fidirana voalohany dia efa nitarika, 28 no ho 10, i Guinée.
Fizaram-potoana faharoa, tsy nanova fomba filalao ny gineanina fa nampijoro ireo mpilalao lava ka takona tanteraka ny lohalaharana malagasy nanoloana azy ireo. Nitohy hatrany ihany koa ny baolina matin’izy ireo ka nitaritany hatrany amin’ny 40 no ho 15. Efa tany amin’ny 5 mn farany vao hitan’ny Malagasy ny fomba nanakanana ny gineanina ka tsy nahafaty baolina intsony, saingy efa tara loatra izany.

Tompondaka

Araka ny tombana nivoaka ny taona 2018, amin’ny vehivavy 100 manao fitiliana ny vozon’ny tranon-jaza, fito no tratran’ny homamiadana amin’io taova io. Aretina mifandraika amin’ny fomba fiaina ny homamiadan’ny vozon’ny tranon-jaza noho ny tsimokaretina mifindra amin’ny alalan’ny firaisana ara-nofo, araka ny fanazavan’ny mpitsabo.

Tetikasa iarahan’ny minisiteran’ny Fam­pianarana teknika sy ny fanofanana arakasa amin’ny Eau Soleil Paca, ho an’ny taona 2023-2025, ny fanomezana famatsian-drano fisotro madio avy amin’ny masoandro ho an’ny LTP Sambava sy ny manodidina. Efa mandroso ny asa eo anivon’ny LTP Sambava, amin’izao fotoana izao. Hiantohana ny fahombiazan’ny tetikasa, ilaina ny mampiroborobo ny fampianarana ara-teorika sy ny fampiharana ho an’ireo mpiofana ao an-toerana. Mba hahafahana miantoka ny fifehezana ireo teknika mifanaraka amin’ny sehatry ny asa.

Hanatanteraka fandidiana maimaimpoana ho an’olon-dehibe ny CHU Anosiala, ny 25 hatramin’ny 29 novambra izao, iarahana amin’ny Malagasy sy vahiny mpandidy. Efa manomboka ny fisoratana anarana eny an-toerana, izay mifarana ny 15 novambra izao. Fandidiana hernie, hemorroïdes ary fistule périanale no hatao amin’izany.

Tafapetraka ny alakamisy 31 oktobra 2024 teo, ny vato fototry ny kaomisaria vaovao ao Ambohitrantenaina Imerin­tsiatosika. Tafiditra indrindra amin’ny vinan’ny Filoham-pirenena momba ny fampandrosoana mifototra amin’ny fijerena lavitra sy ny fanatsarana hatrany ny fandriampahalemana izany. Eo koa ny fanorenana tanàna vaovao izay ahitana ireo biraom-panjakana maro ilain’ny vahoaka, toy ny kaomisaria. Ao anatin’ny fankalazana ny Andro maneran-tany ho an’ny tanàn-dehibe rahateo izao hetsika izao. Nitarika izany tany an-toerana ny Sekreteram-panjakana misahana ny Tanàna vaovao sy ny toeram-ponenana eo anivon’ny fiadidiana ny Repoblika, Gérard Andria­ma­nohisoa, niaraka tamin’ny minisitry ny Filaminam-bahoaka (MSP), ny contrôleur général de police Rakotoari­mana­na Herilala sy ny governoran’ny faritra Itasy. “Manamarika ny fahasahiana ara-politikan’ny Filohan’ny Repoblika izao, indrindra ny fahaizana mitsinjo ny filan’ny vahoaka”, hoy ny Sekreteram-panjakana misahana ny Tanàna vaovao sy ny toeram-ponenana. Nanamafy kosa ny MSP fa fanatanterahan’ny polisim-pirenena ny politikam-panjakana izao fanorenana izao sady hitondra fandriampahalemana maharitra ao amin’ny faritra Itasy izany ka ahafahan’ny vahoaka mamokatra, hitarika fampandrosoana.

Jean Claude

Saron’ny polisy i Degany sy ny namany izay tsy iza fa ireo jiolahy nanafika ny vadin’i Benjakely, mpanao Cash point, teny Manjaka Ilafy. Lasan’ireo mpanafika tamin’izany, ny vola 20 tapitrisa Ar mahery…

Naiditra am-ponja vonjimaika ny sabotsy teo rehefa avy natolotra ny fampanoavana ireo jiolahy telo voarohirohy ho tompon’antoka tamina fanafihana Cash point teny Manjaka Ilafy, ny 30 aogositra 2024 teo. Voatifitra tao anatin’io fanafihana io ny vadin’i Benjakely, mpilalao sarimihetsika malagasy. Amin’ireto olona voasambotra ireto, nisy amin’izy ireo no nandray anjara mivantana tamin’ny fanafihana sy niray tsikombakomba. Very nandritra io fanafihana io ny vola 20 tapitrisa Ar mahery, niaraka tamin’ny finday efatra. Tsy vitan’izay fa mbola notifirin’ireo olon-dratsy koa ilay renim-pianakaviana. Tao anatin’ny fanadihadiana nataon’ny polisin’ny Sut Tsaralalana, hita ilay ramatoa nampiasa ilay finday very tamin’io fanafihana io. Nomarihin’ny polisy fa vadin’ilay jiolahy mpanao fanafihana ihany io nampiasa ilay finday io. Vao nivoaka ny fonjan’Antanimora vao haingana io jiolahy io. Niroso tamin’ny fisamborana azy ny polisy. Tratra niaraka tamin’izy ireo koa ny jiolahy raindahiny fantatra amin’ny anarana hoe i Degany. Tao anatin’ny famotorana azy ireo no nahafantarana fa mbola misy jiolahy hafa niaraka tamin’izy ireo nanao io fanafihana io.

J.C

Nifarana ny faran’ny herinandro teo, ny taom-pikatrohana 2024, ho an’ny Asief (Association sportive interministérielle pour l’entretien des fonctionnaires). Maro ny lesoka tamin’ity taona 2024 ity saingy hiezaka hanatsara, indrindra ny lafiny fikaraka­rana ny biraon’ny Asief, araka ny nambaran’ny filohany, Andria­narison Jhone Love. Ezaka mitohy ihany koa ny hanenjika ireo mpikarama an’ady, izay saika olana sedrain’izy ireo ny fisian’ny tomponandraikitra ambony eny anivon’ny minisitera na andrimpanjakana mihitsy no mitsabaka sy miaro ireny tsy mpanara-dalàna ireny. Nohamafisiny fa tsy ho ekeny izany satria tsy mifanitsy amin’ny toe-tsaina hitantana ity Asief ity, izay natokana ho an’ny mpiasam-panjakana eo anivon’ny minisitera sy andrimpanjakana irery ihany.

Mi.Raz

Velon-taraina ireo manana olana ara-tany any Nosy Be ka niakatra teny amin’ny fitsarana raha ny nambaran’ireo niharan’izany. Anisan’izany ny tompon’ny tany, i Charles, raha nilaza fa nandresy hatrany izy ireo tamin’ireo raharaha ara-pitsarana nifanolanany amin’ ireo mibodo ny taniny ao amin’ ny fokontany Ambonara. “Nof­oanan’ny fitsarana avokoa anefa ireo didim-pitsarana rehetra efa nivoaka tany aloha ka mahagaga anay”, hoy izy. Nanteriny fa misedra olana vokatry ny fanaparam-pahe­fana sy ny tsindrihazolena in­drindra fa ny kolikoly eo ani­von’ny fitsarana ao Nosy-Be ny tompon’ny tany. Notsiahi­viny fa ampahany amin’ilay tany anjaran’ny renim-pianakaviana iray, efa namoy ny ainy ka ny zanany no mandova izany. Bodoin’ireo mpanao tsindrihazolena sy mahitahita ireo tany rehetra ireo, araka ny nambarany. “Efa nandeha ny raharaham-pitsarana rehetra ary nivoaka mpandresy hatrany ilay tena tompon’ny tany, teny amin’ny fitsarana ambara­tonga voalohany ary nampiakatra ny raharaha ilay mibodo ny tany saingy mbola nandresy hatrany ireo mpandova ny tany io, araka ny taratasy”, hoy izy. Nanteriny fa efa nanaraka akaiky izao raharaha izao ny minisitry ny Fitsarana teo aloha, Ran­driamanan­tenasoa Landy Mbolatiana. Efa nanome ny taratasy fa tsy mitom­bina ny fibodoana tany natao amin’ireo mpandova ireo, araka ny nambarany hatrany. Niova izany ka nofoanan’ny fi­tsarana avokoa ireo didim-pi­tsa­rana rehetra efa nivoaka tany aloha. “Efa nandresy hatrany izahay nandritra ny fitsarana rehetra nifandimby ary anananay avokoa ireo tara­tasy manamarina izany saingy izao ny zava-misy ka anairana ny fitondram-panjakana”, hoy ihany izy.

Synèse R.

“Raha ny tahan’ny fandraisana anjaran’ny vehivavy eo amin’ ny fanapahan-kevitra amin’izao: 12 amin’ireo minisitra 29 na 41,6% ao anatin’ny governemanta, 27 amin’ny depiote 163 na 16% ao amin’ny Antenimierampirenena”. Io ny fanazavan’ny filohan’ny Filankevi-pirenen’ny vehivavy eto Madagasikara (CNFM), Andriamasy Marie Estelle, tamin’ny atrikasa nandinihana ny hampiakarana hatrany ny tahan’ny fandraisana anjaran’ny vehivavy amin’ny fanapahan-kevitra sy fitantanana. Niarahana tamin’ ny Pnud sy ny Vondrona afrikanina (UA), teny Ambodivona, ny herinandro teo, izany. Vehivavy mpitarika 60 isa no nandray anjara, nahitana minisitra, depiote, mpitarika firaisamonina sivily, mpandraharaha avy amin’ny sehatra tsy miankana… Miisa 327 amin’ ny kandidà 5 389 na 6% kosa ny vehivavy mirotsa-kofidina ho ben’ny Tanàna amin’izao. Nahitana fiakarana izany raha ny taom-piasan’ny ben’ny Tanàna teo aloha, izay 5% ny kandidà ho ben’ny Tanàna ary 5% koa ny vehivavy ben’ny Tanàna.
Sarotra be ny tonga dia mahita vokatra misongadina be manelanelana ny fotoam-piasan’ny ben’ny Tanàna na depiote amin’ny fitakiana amin’ny fampiroboroboana ny fandraisana an­jaran’ny vehivavy amin’ny fanapahan-kevitra. “Efa ifaliana rehefa misy ny fiakarana, na kely aza. Satria tena ezaka lehibe ny tao ambadik’izay. Izay no ezahina hotazonina”, hoy izy. Ahoana koa ny hahamaromaro ny vehivavy ho voafidy amin’ireo mirotsaka ho ben’ny Tanàna? Fifidianana eny ifotony, eny anivon’ny kaominina, io. Zava-dehibe ny fiakaran’ny taha 1% teo aloha.

R. Nd.

En cette période d’étiage, la population se divise en deux grands blocs dans la province d’Antananarivo en particulier. Il y a ceux qui attendent impatiemment la venue de la pluie, à l’instar des riziculteurs de la deuxième saison, le « vary vaky ambiaty » et même la Jirama tirée à boulets rouges pour le manque d’eau et les délestages. D’autres, par contre, souhaitent l’arrivée tardive de dame pluie pour diverses raisons, pour ne citer que les briquetiers et les habitants des zones basses qui auront beaucoup à perdre en cas d’inondation.
Les deux raisonnements sont tous compréhensibles, mais diamétralement opposés à première vue. Les uns souhaitent des temps pluvieux pour assouvir leur soif pendant que les autres prient pour une prolongation du temps sec pour ne pas vivre des jours cauchemardesques. En effet, les riziculteurs de la deuxième saison ne peuvent pas procéder au semis tant qu’ils n’ont pas la garantie d’avoir de l’eau jusqu’au repiquage. Cependant, les habitants des zones basses, surtout ceux qui ont des problèmes de santé, craignent déjà la montée des eaux, synonyme de maladies en tous genres.
Ces deux visions peuvent quand mê­me être complémentaires. Ceux qui veulent de l’eau pour le bien de leurs activités, ne souhai­tent pas un excès qui pourrait par la suite nuire à leurs moyens de subsistance. Il en est de même pour les briquetiers qui pourraient ne pas avoir de l’eau pour fabriquer leurs briques et ces populations vulnérables qui ont besoin de l’eau potable au risque de tomber malades. En tout cas, personne ne souhaite une inondation comme ce qui se passe à l’étranger où des centaines de personnes y laissent leur vie, ni une sécheresse prolongée synonyme de crise sociale (insécurité alimentaire, manque d’eau et d’électricité…).
Que ce soit l’un ou l’autre cas de figure, nous sommes tous tenus responsables de nos actes. Le dérèglement climatique est dû aux activités humaines et à l’inertie de ceux qui en ont déjà conscience. Ces mêmes paysans qui souhaitent l’arrivée de la pluie, sont les auteurs des feux de brousse et ces citadins qui crient aux coupures d’eau et d’électricité sont ceux qui utilisent des voitures émetteurs de carbone engendrant la pollution de l’air dans la capitale. Pendant ce temps, il y a ceux qui regardent sans agir en voyant leurs prochains jeter des ordures à travers les fenêtres des voitures de luxe ou de transport en commun…

Rakoto